Aft diye de bilinen ağız yaraları(ülserleri), ağızda dil, diş eti, yanak, damak gibi hassas bölgelerde meydana gelen kişinin yemek yemesine, bir şeyler içmesine, konuşmasına engel olmakta hatta tükürük salgılarını bile kontrol edememesine neden olan mukozal hasardır.

Ağız Yaraları Hangi Sıklıkla Görülür?
Ağız yaraları toplumun %25 inde görülür. Bayanlarda daha sık oranda görülebilen ağız yaraları tek başına olabildiği gibi çok sayıda da çıkabilir.

Ağız Yarası Sebepleri Nelerdir?
Ağız yaraları, ağız içerisinde derin veya yüzeysel doku kaybına neden olan çoğu ağrılı ve sızılı belirtilerdir ve hepsinin de ciddi hastalıkların belirtileri olarak dikkate alınmaları gerekir.
Ağız içerisindeki derin yaralar ise ağız içi kanserlerinin bulgusu. Genellikle daha önceden varolan kırmızı (eritroplaki) veya beyaz (lökoplaki) belirtiler üzerinden çıkarlar ve hızla yayılırlar. Erken tanı ve cerrahi çıkarma kesin sonuç verebilir.

• Vitamin, Demir Eksikliği
  Demir ve vitamin eksikliği ve özellikle de B3, B9 (folik asit) ve B12 vitaminlerinin eksikliği ağızdaki yaraları tetikliyor olabilir. Bu vitaminler, cilt sağlığını ve sinir sistemini desteklemek, hormon ve kan hücresi üretmek gibi, eksikliğinde ağız yaralarının görülebileceği konularda yardımcı olurlar. Vitamin eksikliği ayrıca kötü beslenmeye ve bağışıklık sisteminin zayıflamasına da bir işaret olabilir. Her iki durum da ağız yaralarını tetikleyen durumlardır. Eğer başka herhangi bir neden göremiyorsanız, ağız yaralarınızın nedenini anlamak için beslenme alışkanlıklarınızı gözden geçirmeniz gerekiyor olabilir.
• Bağışıklık Yetmezliği
  HIV ya da lupus gibi vücudun bağışıklık sistemine saldıran herhangi bir bağışıklık hastalığı, ağız yaralarına yol açabilir.
• Fiziksel Travma
  Yanlışlıkla yanağı ısırmak, çok sıcak yiyecek veya içecekler, sivri bir cisim nedeniyle ağız içinin tahriş olması veya protez dişler ağız içinde yaralara neden olabilecek fiziksel travma örnekleridir.
• Behçet Hastalığı
  Behçet Hastalığında ağız yaralarının büyük çoğunluğu, sık gözlenen bir hastalık olan tekrarlayıcı aftlardan ayırt edilemez ise de, çok sayıda olmaları ve daha sık nüks etmeleri gibi farklılıklar vardır. Behçet'teki aftlar genellikle ayda bir veya birkaç kez tekrar eder ve birkaç gün ile bir hafta içinde iyileşirler. Sayıları birkaç tane olup, zaman zaman ağrı hissine yol açabildiklerinden hastanın beslenmesini zorlaştırabilirler.
• Gıdalar
  Asitli yiyecek, içecekler ağız yaralarını tetikleyebilir. Asit oranı yüksek içeceklerin yanı sıra, sirke, sirkeli soslar, tuzlu, baharatlı, acılı yiyecekler, turşu, çerez ve pek çok kimyasal içeren hazır gıdalar ağızda aft oluşmasını tetikleyebilir. Ağızda aft oluşmasından bir iki gün öncesine kadar yediklerinizi gözden geçirerek, size neyin dokunmuş olacağına dair bir ipucu yakalamaya çalışabilirsiniz.
• Hormon Değişiklikleri
  Hormonal dengesizliklere vücudun verdiği tepkilerden biri de ağız yaralarıdır. Örneğin ergenlik dönemindeki genç kızlarda ya da kadınlarda adet döneminde, ağız yarasının çıkmasına sık rastlanır.
• Mide Mikrobu
  Helikobakter pilori adıyla bilinen mide mikrobu, B12 gibi bazı vitamin eksikliklerinin yanı sıra ağız yaralarına da yol açabilir. Aft nedenleri araştırılırken genellikle atlanır ancak ülser gibi çeşitli mide rahatsızlıklarına da sebep olabilen mide mikrobu, son derece yaygın görülen bir sağlık sorunudur. Aft sorununun altında mide mikrobu yatıyorsa, bu durum tedavi edilmeden afttan kurtulmak da mümkün olmayacaktır.
• Allerji
  Yiyecek alerjilerinin % 90’ında süt, fıstık, fındık, soya, balık, buğday veya kabuklu deniz ürünlerinin yiyecekle ilgili alerji türlerini tetiklediği görülür. Gluten, inek sütü proteinleri, çikolata, tarçın, ceviz, badem, domates, incir, limon ve çileğin ağız içinde aft çıkmasında katkısının olduğu belirtilir. Histamin salgılanması sonucu ağızda hücre ve dokular zarar görebilir ve alerjik semptomlardan biri olarak, ağız yaraları ortaya çıkabilir.
  • Stres ve Kaygı
  • Sigara İçmek
  • Bazı Diş Macunları

Burada belirtilemeyecek kadar çok neden ağızda yara nedeni olabilir. Böyle bir şikayetiniz mevcutsa bir KBB uzmanına başvurmanızda fayda vardır.

Ağız Yaraları Nasıl Tedavi Edilir?
Aftlar herhangi bir tedavi uygulanmasa da genellikle 7-10 gün sonra kendiliğinden iyileşmektedir. Aft sorunu ile karşı karşıya olanların aşağıda sıralanan işlemlerden birini yada birkaçını uyguladıklarında daha rahat bir dönem geçirmeleri mümkündür:

Ağrıyı azaltmak ve iyileşme periyodunu kısaltmak için:

• Sıcak, asidik ve tahriş edici gıdalardan kaçınılmadır.
• "2% hydrogen peroxide" solusyonuna batırılan pamuk ya da gazlı bez ile aft bölgesi temizlenebilir.
• Su ile karbonat karışımından hazırlanan ince yapılı bir krem aft üzerine sürülebilir.
• Yarım bardak suya yarım kaşık tuz ilavesi ile elde edilen solüsyonla günde üç kez gargara yapılabilir,
• Yemeklerden önce aft bölgesine "xylocaine" solüsyonu ya da ağız için hazırlanmış anestezik kremler uygulanabilir.
• Aft üzerine uygulanacak "orabase", "Gly-oxide", "Cankaid","Ambesol" gibi ağız içi kremler uygulanabilir
• Gene aftın başlangıç safhasında bölgeye bir topikal steroid "%0.1 lik triamcinalone" uygulanması ya da steroidli bir gargara "betamethasone syrup" ile gargara yapmak aftın fazla büyümesini engeller ve ağrıyı azaltır.
• "Chlorhexadine" gargaralar iyileşme periyodunu kısaltır.
• Bazı antibiyotiklerin kullanımı da doktorunuzca önerilirse faydalıdır.

Op. Dr. Hasan Emre Koçak
Bakırköy Dr.Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi
KBB Kliniği
İstanbul