Guatr, boyunda ön alt kısımda yer alan tiroid bezinin büyümesidir. Aslında guatr tek bir hastalık olmaktan çok tiroid bezinin az, normal veya fazla çalışmasıyla birlikte görülebilen tiroid bezi büyümelerini ifade etmektedir. Tiroid bezi salgıladığı hormonlar aracılığıyla vücudumuzun ve alışma hızını düzenlemektedir.
Guatrın sebepleri nelerdir?
Tiroid bezinin büyümesine ve guatr tablosunun oluşumuna sebep olan başlıca nedenler şu şekilde sıralanabilir:
- İyot eksikliği,
- Tiroid bezinin normalden fazla çalışması,
- Tiroid bezinin normalden az çalışması,
- Tiroid bezinde içinde ve üzerinde oluşan küçük şişlikler (nodüller),
- Tiroid kanseri,
- Tiroid bezi iltihaplanması.
Guatr bulgu ve belirti nelerdir?
Guatr bazı olgularda hiçbir belirti vermediği gibi hastalar öksürük, yutma güçlüğü, boyunda şişlik, ağrı ve nadiren solunum güçlüğü yakınmaları ile gelebilir. Tiroid bezinin büyümesi sonucunda sözü edilen yakınmalar ortaya çıkabileceği gibi tiroid bezinin salgıladığı hormon düzeylerinin olması gerekenden az veya fazla olmasından kaynaklanan belirtiler de görülebilir. Tiroid hormonlarının normalden fazla salgılanması durumunda baş ağrısı, baş dönmesi, çarpıntı, titreme, sinirlilik, bulantı, kusma ve ishal görülebilir. Tiroid bezinin salgıladığı hormonların normalden az olması sonucunda ise kilo alma, kabızlık, halsizlik, ciltte kuruma, saç dökülmesi gibi söz konusu olabilir.
Guatr kimlerde daha sık görülür?
Kadınlarda, 50 yaş üzeri kişilerde, iyot eksikliğine bağlı olarak Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgelerinde, radyasyona maruz kalanlarda, lityum gibi bazı ilaçları kullananlarda, sigara içenlerde, bazı enfeksiyonlarda, bağışıklık sistemi sorunları olanlarda, gebelik ve menopoz dönemlerinde ve ailesinde guatr öyküsü olanlarda guatr daha sık görülür.
İç/ dış guatr ve zehirli guatr ne demektir?
Tıbbi terim olarak pek kullanılmamakla beraber özellikle halk arasında muayenede tiroid bezinin büyümediği fakat hormon dengesizliği olan guatr hastalığı “iç guatr”, muayenede saptanabilen guatr olguları ise “dış guatr” olarak ifade edilebilmektedir. Tiroid bezinin normalden fazla hormon salgılaması ile kendini gösteren olgular ise hastalığını “zehirli” guatr olarak nitelendirilmektedir.
Tiroid nodüllerinin sıcak veya soğuk olması ne demektir?
Tiroid nodüllerinin büyük çoğunluğu iyi huylu olmasına karşın, %5 civarında nodül içinde kanser bulunabilmektedir. Nodüllerin soğuk veya sıcak olması sintigrafi ile tespit edilebilmektedir. Soğuk nodüllerde kötü huylu nodül olma ihtimali diğer nodüllerden daha fazladır.
Guatr tanısı nasıl konulur?
Guatr tanısı boyun bölgesinin hekim tarafından muayene edilmesinin ardından kanda tiroid hormon düzeylerinin ölçümü ve ultrasonografik inceleme ile konulabilmektedir. Ayrıca gerektiğinde sintigrafi ve tiroid bezinden yapılacak ince iğne biyopsileri tanıda yardımcı olabilmektedir.
Guatr tedavisi ne şekilde yapılır?
Guatr tedavisinde ilaç tedavisi, radyoaktif iyot tedavisi ve cerrahi tedavi olmak üzere 3 farklı yöntem vardır.
Hormon eksikliği olan hastalar tiroid hormonu ilaç olarak verilmektedir.
Hormon fazlalığı olan hastalara hormon yapımını baskılayacak ilaçlar verilerek hormon düzeyi normale çekildikten sonra ameliyat veya radyoaktif iyot tedavisi yapılır.
Hormon seviyelerinin normal olduğu ve genelde nodüllerin görüldüğü durumlarda genellikle cerrahi tedavi uygulanır.
Cerrahi tedavide tiroid bezinin bir bölümü veya tamamı çıkarılmaktadır. Ameliyatta tiroid bezi komşuluğundaki dokuların korunması önem taşımaktadır. Ayrıca ameliyat bölgesinde iz bırakmamak için özen göstermek gerekir.
Hangi durumlarda guatr hastalığının ameliyatla tedavi edilmesi önerilir?
Guatr olgularında hormon düzeylerinde bozukluk, solunum ve yutma problemleri, kanser şüphesi ve guatra bağlı estetik problem nedeniyle cerrahi tedavi önerilmektedir.
Guatr ameliyatının riskleri nelerdir?
Guatr ameliyatında en önemli riskler ses tellerini çalıştıran sinirlerin zedelenmesi ve tiroid bezi komşuluğunda bulunan paratiroid bezinin zarar görmesidir. Ses telini çalıştıran sinirin tek veya iki taraflı olarak zedelenmesi ses kısıklığı ve nefes darlığı ile sonuçlanabilirken, paratiroid bezinin zarar görmesi kalsiyum seviyesinin düşmesine enden olmaktadır. Kalsiyum gereksinimi karşılanmazsa metabolizma, kalp ve sinir sistemi ile ilgili ciddi problemleri ortaya çıkmaktadır.
Guatr hastalığında kanser görülme olasılığı var mıdır?
Guatr hastalığında altta yatan kanser olup olmadığını net olarak belirlemek ancak ameliyatta çıkarılan dokunun incelenmesiyle mümkün olabilir. Tüm guatr hastaları göz önüne alındığında %15 civarında kanser görülme olasılığı söz konusudur.
Doç. Dr. Ahmet Ural
ahmet.ural@ktu.edu.tr
