Farenjit (boğaz iltihabı);burun ve ağız boşluğunun arka duvarında oluşan iltihaplanmadır. Akut ve kronik olmak üzere iki tür farenjit görülür ve ikisi birbirinden farklıdır. Ani gelişen, şiddetli iltihaplanmalar akut farenjittir. Daha hafif seyreden fakat buna karşılık da daha uzun süren farenjit türü ise kronik(müzmin) farenjittir. Akut farenjitin belirtileri sadece boğazla ilgili değildir. Boğaz ağrısı, boğazda yanma, kuruluk gibi şikâyetlerin yanı sıra ses kısılması, ateş, halsizlik, burun akması gibi belirtiler de görülebilir. Genellikle bir tür üst solunum enfeksiyonu söz konusudur. Kronik farenjitte ise ateş ya da kırgınlık yoktur ancak yutkunma güçlüğü, gıcık öksürüğü, yanma, gerilme, yabancı cisim takılmış gibi bir his ve boğazı sık sık temizleme isteği vardır. Enfeksiyon yine bir etkendir fakat örneğin hava kirliliği gibi boğazı tahriş eden bir etken, kronik farenjitte daha büyük bir rol oynar. Akut farenjit sık sık tekrarlanıyorsa kronik farenjite dönüşebilir.

Farenjit nedenleri nelerdir?

Üst solunum yolu hastalıklarıyla beraber akut farenjit görülebilir. Soğuk algınlığı ya da grip gibi hastalıklara neden olan virüsler akut farenjite de neden olabilir. Öksürük ya da hapşırıkla havaya saçılan virüs ve bakterilerin yanı sıra, mikroplu bir yüzeye ağız ya da burnunuzu değdirmeniz farenjite yol açabilir. Streptokok enfeksiyonu gibi bakteriyel bir iltihap söz konusu olmadıkça, antibiyotik almak virüs nedeniyle kaynaklanan boğaz ağrısını iyileştirmeye yardımcı olmaz. Virüslerin yanı sıra sigara, alkol, kuru hava, tozlu hava, hava kirliliği, geniz akıntısı, çok sıcak ya da soğuk yiyecek-içecekler gibi boğazı tahriş eden faktörler kronik farenjitte etkin rol oynar. Mide asitlerinin yemek ve soluk borusuna kaçması olarak tanımlanabilen reflü hastalığında da boğaz tahrişi olur. Boğazın bu uzun süreli tahrişi kronik farenjite neden olabilir. Sadece enfeksiyona bağlı olarak değil burun tıkanıklığına bağlı farenjit gelişebilir. Burun kemiğinin eğri olması,  geniz eti gibi burun tıkanıklığı durumlarında ağızdan nefes almaya başlanır ki bu durum boğaz kuruluğu yapar ve boğazın tahriş olması kronik farenjit için zemin oluşturur. Polenler, havadan taşınan alerjenler boğazı tahriş ederek, kronik farenjite zemin hazırlayabilir. Saman nezlesi kronik farenjit nedenleri arasındadır. Sigara ve Alkol Tüketimi, sigara içilen dumanlı ortamlarda bulunmak da kronik farenjit açısından risk oluşturur.

Farenjit belirtileri nelerdir?

Akut farenjitin ana belirtisi boğaz ağrısıdır. Yüksek ateş, yutkunma zorluğu, geniz akıntısı, boğazda kızarıklık, baş ağrısı, eklem ağrıları, halsizlik, kas ağrıları, ses kısılması, öksürük ve lenf bezlerinin şişmesi, kulak ağrısı diğer belirtiler arasındadır. Kronik farenjitte ise akut farenjitin aksine ateş, halsizlik ve kırgınlık gibi şikâyetler pek görülmez. Boğaz ile ilgili şikâyetler daha hafiftir ancak ya hiç kaybolmaz ya da çok kolay ortaya çıkar. Boğazda kuruluk hissi, gıcık, yanma, kuruluk, yabancı cisim hissi, takılma, hafif yutkunma zorluğu gibi şikâyetler olur. Gıcık öksürüğü şeklinde bir öksürükte eşlik edebilir. Hastalar boğazını temizleyerek rahatlayacakları hissine kapılırlar ve sürekli temizleme hareketi yaparlar. Ancak bu çoğu zaman boğazı daha fazla tahriş etmeye neden olur.

Farenjit tanısı nasıl konulur?

 Hem akut hem de kronik farenjitin teşhisi hastanın anlattıkları ve muayene bulgularına göre konur. Genellikle herhangi bir tetkik yapmak gerekmez. Ancak eğer sinüzit düşünülüyorsa film çekilmesi veya nadiren kan sayımı ya da kültür-antibiyogram yapılması gerekebilir. Farenjite neden olabilecek bir başka hastalık düşünülüyorsa buna ait tetkikler yapılabilir.

Farenjit tedavisi nedir?

Antibiyotikler virüslerden kaynaklanan farenjit için faydalı olmayacaktır. Ancak ciddi enfeksiyonlarda ya da bağışıklık sisteminin çok zayıf olduğu durumlarda antibiyotik önerilebilir. Antibiyotiklerin yanı sıra, ağrı kesici-ateş düşürücü ilaçlar, alerji düşünülen hastalarda antihistaminikler, burun açıcı spreyler, öksürük kesiciler ve ağız gargaraları kullanılabilir. Pastiller genellikle faydasızdır.
Kronik farenjitin ise tedavisi oldukça zordur. Hem doktorun tedavi uygulaması hem de hastanın bazı durumlara dikkat etmesi gerekmektedir. Ancak yine de kronik farenjit çoğu zaman tam olarak ortadan kaldırılamaz. Tedaviyi belirlemek için kronik farenjiti ortaya çıkaran başka bir faktör olup olmadığına bakılmalıdır. Eğer bulunursa önce onun tedavisi gerekir. Antibiyotikler genellikle faydasızdır.  Alerji, burun kemiğinde eğrilik veya burunda et, sinüzit, reflü gibi hastalıklar uygun şekilde gerekirse ameliyatla düzeltilmelidir.

Farenjit tedavisinde dikkat edilecek durumlar şöyle sıralanabilir:

• Bolca dinlenmek
• Sigara ve alkol almamak.
• Tozlu yerlerde ve kirli havada bulunmamak. Bulunulan ortamları iyice havalandırmak.
• Çok sıcak ya da çok soğuk yiyecek ve içeceklerden uzak durmak.
• Üşümemeye çalışmak.
• Alerjiye neden olan faktörlerden uzak kalmak
• Reflü düşünülen hastalarda akşam saatlerinde çay-kahve-alkol almamak ve mideyi aşırı doldurmamak, asitli, baharalı, acılı yiyecek ve içeceklerden kaçınmak.
• Boğazı temizlemeye çalışmaktan mümkün olduğunca kaçınmak.
• Boğazın kurumasını önlemek için bol bol su içmek. Tuzlu su ile gargara yapmak boğaz ağrısını hafifletebilir.

Uygun tedavi ve hastanın maksimum dikkati bile kronik farenjitin bulgularını ortadan kaldırmayabilir. Ancak bulgular hafifleyebilir veya geçici olarak kaybolabilir. Ağrı şiddetliyle doktorunuza danışarak boğaz ağrısını dindirecek ilaçta kullanabilirsiniz.

Op.Dr.Deniz Gin Büyükarslan