Tükürük bezi taşı en sık çene altı tükürük bezinde görülmektedir. Çene altı tükürük bezinin salgısının kıvamı diğerlerine göre biraz daha koyudur, ağız içine boşaltım kanalı kıvrımlı bir şekilde aşağıdan yukarı seyreder ve söz konusu boşaltım yer çekiminin ters yönündedir. Tüm bu faktörlerin tükürük bezi taşlarının çene altı tükürük bezinde diğer tükürük bezlerine göre daha sık görülmesine yol açtığı düşünülmektedir. Bunun dışında tükürük akımındaki her türlü azalma ve tükürük pH değerindeki artışlar (asiditesindeki düşüş) taş oluşumuna zemin hazırlayabilir. Gut hastalığında da ürik asit taşları ortaya çıkabilmektedir.

Tükrük bezi taşlarında yakınmalar nelerdir?
Tükürük bezi taşlarına ilişkin şikâyetler taşın yerine, tıkanıklığın dercesine, tükürük salgı hızına ve bez dokusunda iltihap olup olmamasına göre değişir.

Tipik yakınma, özellikle limon gibi tükürük salgısını arttıran bir yiyecek yenildiğinde aniden taşın olduğu bezde, yani çene altında, dilaltında ya da kulak önünde ani şişme ve ağrıdır. Kanalda tam bir tıkanma yoksa söz konusu şişlik bir iki saat içinde ortadan kalkar. Sonra tekrar tükürük bezini uyaran bir yiyecek yenildiğinde şikâyet yeniden ortaya çıkar.

Tükürük bezi taşı tanısı nasıl konulur?
Tanı hastanın şikâyetleri, muayene bulguları ve radyolojik incelemelerle konulur. Taş çene altı tükürük bezi kanalının ağıza açıldığı noktaya yakınsa ağız içinden muayenede hekimin parmak ucuyla hissedilebilir. Beraberinde bakteriyel bir iltihap varsa tükürük bezine bastırınca ağız içine iltihabi akıntı olabilir. Radyolojik tetkiklerden taş için en sık kullanılanları ultrason ve bilgisayarlı tomografidir. Siyalografi denilen, tükürük bezi kanalından bir madde verilerek gerçekleştirilen bir tetkik de daha nadir olarak kullanılabilir. Günümüzde uygulanabilen bir başka tetkik de MR siyalografidir. Düz grafiler de çekilebilse de bilgisayarlı tomografi kadar hassas değillerdir.

Tükürük bezi taşının tedavisi nedir?
Tedavide taşla birlikte akut bakteriyel bir enfeksiyon varsa öncelike söz konusu enfeksiyon antibiyotikler, antienflamatuvar ilaçlar ve sıvı alımının arttırılmasıyla tedavi edilir. Tükürük bezi taşlarının klasik tedavisi, açık cerrahi yöntemlerdir. Çene altı tükürük bezi kanalının içindeki taşlar ağız içindeki kanal ağzına yakınsa, ağız içinden çıkarılabilir. Ancak günümüzde siyalendoskopi tükürük bezi taşlarının tedavisinde yeni bir seçenektir.

Doç. Dr. M. Güven GÜVENÇ