Kekemelik konuşma akışının anormal duraksamalar (sesin kesilmesi), ses ve hecelerin tekrar edilmesi (ke-ke-keleme), uzatılması (kkkkkkkkkekeleme) ile bozulması durumudur. Bu konuşma akıcılığının bozulması durumuna konuşma gayretine bağlı olarak ortaya çıkan yüz ve vücut hareketlerinde değişiklikler de eşlik edebilir.

Bütün insanlar belli bir oranda konuşma akıcılığında bozukluk yaşar!
Hemen hemen tüm çocuklar konuşma gelişiminin erken dönemlerinde konuşma akıcılığının sıkça bozulduğu bir dönemden geçerler. Yetişkinler ise günlük konuşmaları sırasında pek çok kere “ııı” gibi heceleri konuşmayı bölecek şekilde araya sokar, zaman zaman ses, hece, kelime ve söz gruplarını tekrar ederler ancak bu durumların hepsi “normal” olarak kabul edilir ve herhangi bir endişe uyandırmaz. Tipik/normal akıcılık bozuklukları konuşmaya yönelik çaba harcanması ve kişide endişeye yol açacak durumlar yaratmaz.

Kekemeliğe neler sebep olur?
Kekemeliğin asıl sebebi hala bilinmemektedir. Muhtemel etkiler arasında ise, konuşma kaslarının koordinasyon bozukluğu, nefes problemleri, dil gelişiminin seviyesinde problem olması, diğer iletişimsel problemler ve yaşamsal stresler yer alır. Aynı zamanda kuvvetle muhtemeldir ki kekemeliğe sebep olan durum ile kekemeliğin arış ve ilerleyişine sebep olan durumlar birbirilerinden oldukça farklıdır. Kekemelik büyük ihtimalle genetik, nörolojik ve çevresel faktörlerin karışımına bağlı olarak ortaya çıkar ve farklı kişiler için farklı oluşum sebepleri vardır.

Kekemelik duygusal ya da psikolojik problemlere bağlı olarak mı ortaya çıkar?
Kekemeliği olan çocukların akıcı konuşması olan çocuklardan daha fazla oranda psikolojik problemleri olması ihtimali yoktur! Genel olarak psikolojik travmanın kekemeliğe sebep olduğuna inanmak için herhangi bir sebep yoktur. Ancak bunun yanı sıra kekemelik problemi ile başa çıkmak kişiler için zorlayıcı olabilir ve bu da kişinin yaşam kalitesini kötü yönde etkileyebilir.

Kekemelik kaç yaşında ortaya çıkar?
Kekemelik tipik olarak çok genç yaşlarda (2 ila 5 yaş civarında) belirgin olarak ortaya çıkar ancak bazı durumlarda okul çağında ilk belirtilerini verebilir ve çok nadir olarak da yetişkinlikte ortaya çıkabilir.

Çocuğunuzun kekelemeye başladığını düşünüyorsanız yardım almak için uzmana başvurmalı mısınız, beklemeli misiniz?
Sizde ya da daha önemlisi çocuğunuzda kekemelik konusunda bir endişe uyandığı anda hemen ve acil olarak profesyonel yardım aramalısınız. Bazı çocuklar büyüdükçe kekemeliğin üstesinden gelecek ve akıcı olarak konuşabileceklerdir ancak bazıları bunu yapamayacaktır. Kekemeliğe bağlı olarak gelişebilecek problemler yeterince erken dönemde tedavi edildiği takdirde en aza indirgenebilecektir.

Kekemelik tedavi edilebilir mi?
Evet, kekemelik tedavisinde gerek çocuk gerekse yetişkinlerde uygulanabilen başarıya ulaşmış yöntemler ve teknikler vardır. Bu yöntemlerden herhangi birinin diğerine olan üstünlüğünü gösteren herhangi bir bilimsel araştırma bulunmamaktadır.

Kekemelik tam olarak ortadan kaldırılabilir ve kişi “iyileştirilebilir” mi?
Kekemelik konusunda tam bir “iyileşme ”den ya da “hızlı çözüm ”den söz etmek doğru olmaz. Kekemelik bir davranış biçimidir, yanlış bir konuşma alışkanlığıdır, bir “hastalık” değildir. Tedavide hedef kısa dönemde kekemeliğin azaltılması değil, uzun dönemde iyiye doğru gitme, akıcılığın arttırılması ve iletişim kurmada başarıyı sağlama yönünde olmalıdır.

Konuşma akıcılığı bozuk olan bir çocuğa nasıl yaklaşmalısınız?
Çocuklar konuşma akıcı konuşmadıklarının farkında olmayabilirler. Böyle bir durumda akıcılık bozukluğuna dikkati çekmemek gerekir. “dur ve yeniden söyle”, “konuşmaya başlamadan önce düşün”, “daha yavaş konuş” ya da “dilini arı mı soktu?” gibi yorumlar durumu çözmeye yardımcı olmayacaktır. Çocuğun ne anlatmakta olduğuna odaklanın ve onu dikkatle, sabırla dinleyin, çocuğun bunu nasıl söylediğine odaklanmayın. Eğer çocuğun konuşmasına bağlı olarak üzülmekte olduğunu gözlüyorsanız ona konuşma güçlüğü içinde olduğunu fark edip anlayışla karşıladığınızı destek olacak şekilde hissttirebilir, söyleyebilirsiniz. “bunu söylemek biraz zor oldu gibi gözüküyor”, “bunlar olabilir” ya da “bazen kişiler konuşmakta güçlük çekebilirler” gibi yorumlar çocuğun kekemelik ile daha etkili bir şekilde başa çıkmayı öğrenmesine yardımcı olacaktır.

Konuşma akıcılığı bozuk olan bir yetişkine nasıl yaklaşmalısınız?
Kekemeliğin olan yetişkinler de akıcı konuşabilen yetişkinlerle aynı oranda konuşarak ifade ettikleri fikirlerine önem verilmesini, sabır ve dikkatle dinlenmeyi hak etmektedirler. Bu kişilerle konuşurken başka yerlere bakmayın, onları acele ettirmeyin, sözlerini kesmeyin ya da onların yerine cümleleri tamamlamayın! Sizin yardım amacıyla gösterdiğiniz bu çabalar endişe ve heyecanın artmasına, konuşma problemine daha fazla odaklanıp sıkılmaya yol açacak, durumu olduğundan daha kötü hale getirecektir. 

Kekemelik konusunda uluslararası bir organizasyon olan The Stuttering Foundation'in kekemelik ile ilgili şu noktaları vurgulamaktadır:

• Kekemelik psikolojik değildir!
• Kekemeliği olan kişilerin zekâ problemleri ya da diğer bireylerden farklı zekâları yoktur.
• Kekemelik içinde bulunulan durumlara göre farklılıklar gösterebilir.
• Kekemelik bir yok olup bir geri gelerek yeniden ortaya çıkan döngülerde olabilir.
• Kekeleme oranı kızlarla erkeklerde 1 / 3-4' tür, erkeklerde daha sık ortaya çıkar.
• Tüm çocukların % 20' si hayatları içerisinde bir noktada kekemelik yaşarlar.
• 3 yılı aşkın bir süredir devam eden kekemelik çok büyük ihtimalle ortadan kalkmayacak hayat boyu devam edecektir.
• Kekemeliğin bilinen bir "tam olarak iyileşme / ortadan kaldırılma" yöntemi yoktur ancak konuşma terapisi etkilidir.

Bu problem konusunda kimlerden yardım alabilirsiniz?
Çocuk ve yetişkinlerdeki kekemelik problemleri konusunda deneyimi olan Dil ve Konuşma Patologları/Terapistleri kekemeliği olan kişileri değerlendirme ve tedavi etme konusunda eğitim almış kişilerdir. Uzman Dil ve Konuşma Patologları/Terapistleri kekemeliği olan kişileri teşhis, değerlendirme ve tedavi etme konusunda yetkili olan uzmanlardır.

Dil ve Konuşma Patoloğu/Terapisti kimdir?
Dil ve konuşma patolojisi/terapisi konusunda yüksek lisans seviyesindeki eğitimini tamamlamış, Dil ve Konuşma Patoloğu/Terapisti ünvanını diploma ile almış kişiler Dil ve Konuşma Patologları/Terapistleri’ dir.

Uzman bir Dil ve Konuşma Patoloğu/terapistine nereden ulaşabileceğiniz konusunda www.skybd.org ve www.dkbud.org sitelerinden bilgi alabilirsin

Gayem Köprücü, MS, CCC-SLP
Dil ve Konuşma Patoloğu
0533 773 36 06