Koku Alma Fonksiyonu Koku Fonksiyon Testleri ile değerlendirilir. Koku Fonksiyon Testleri Psikofizik Testler ve Elektrofizyolojik Testler olarak 2 ye ayrılır.

Psikofizik testler de burundan yapılan ölçümler ve ağızdan yapılan ölçümler olarak 2 ye ayrılır. Psikofizik testlerde burundan yapılan koku testlerinin 3 basamağı vardır. Öncelikle "Koku Eşik Testini" yapmaktayız.

Koku Eşik Testi; PEA yani gül kokusuna benzeyen Fenil Etil Alkol kokusunun çeşitli konsantrasyon derecelerinin hastaya koklatılarak hastanın Koku Eşik Skorunun bulunması işlevidir. Koku eşik skorundaki yükselmeler ve alçalmalar bizim için önemli bilgiler verir. Alerjik rinit, Sinüzit, Kafa travmaları, Nörolojik ve metabolik hastalıklar, viral enfeksiyon sonrası durumlar gibi pek çok durumda Koku Eşik Skorları değişmektedir. Koku eşik testi yapıldıktan sonra "Koku Ayırtetme Testi" yapılır.

Koku Ayırtetme Testi Nedir?
Koku Ayırtetme Testi, farklı kokuları koklatıp aynı olanlarla farklı olanları ayrıtetmek üzerine kurulu bir testtir. Özellikle beyin tümörlerinde, ev tozu allerjilerinde, nörolojik hastalıklarda Koku Ayırtetme Skorları etkilenmektedir.
Her kültürün kullandığı kendilerine ait kokular vardır. bireylerin kokuları tanımlaması istendiğinde kendi kültürlerine uygun kokularla bu testlerin yapılması önemlidir. Koku tanımlama testi 2 aşamalı olarak yapılır. 1. aşamada hiç bir seçenek verilmeden kişiye bir koku koklatılır ve hangi koku olduğu sorulur. Tüm kokular bireye sırasıyla sorulduktan sonra kaç adet kokuyu isimlendirebildiği listelenir.

Koku Tanımlama Testi  Nedir ?
Koku Ayırtetme Testinden sonra Koku Profesyonelleri (Parfümörler, Degustatörler, Şefler, Gurmeler) ile Normal bireylerin farklı standartlarda yapıldığı "Koku Tanımlama Testi" ne geçilir. Koku Tanımlama testi özellikle hafıza ile iligli sorunları olan, unutkanlık problemi yaşayan, tiroid hastaları, demir eksikliği, çinko eksikliği, diabet gibi metabolik durumlarda değişmektedir.
ikinci aşamada ise koku koklatıldıktan sonra kişiye 4 lü seçenekler sunulur ve bu 4 seçenekten hangisinin koklatılan koku olduğu sorgulanır. tüm kokular sırasıyla çoklu seçenekler üzerinden sorgulandıktan sonra tekrar kaç adet kokuyu bildiği listelenir.

Koku Testi Öncesi Hazırlıklar
Koku testlerini yapmadan önce Hastaya, Doktora ve Testin yapıldığı ortama ilişkin 3 temel hazırlık süreci vardır.

• Hastaların koku testi öncesi tercihan aç karnına olmaları tercih edilir. Hemen yemek sonrası yapılan testlerde hastaların koku ile ilgili konsantrasyonlarında düşmeler olmaktadır.
• Hastaların gelemeden 6-8 saat öncesine kadar çay kahve içmemiş olması istenir.
• Hastaların teste gelemden 6 saat öncesine kadar sigara içmemiş olması istenir.
• Hastaların varsa, koku alma bozukluğu dışındaki ek hastalıklarına bağlı kullandıkları ilaçların listesini yanlarında gitmeleri istenir.
• Hastaların teste üzerlerinde herhangi bir parfüm ya da testi olumsuz etkileyebilecek bir koku bulunmaması istenir.
• Doktora ait faktörler ise, her hangi bir parfüm koku kullanmamış olması, tercihan kokuları kokusuz bir eldiven ile hastaya koklatması ve testi bizzat doktorun kendisinin yapması istenir.
• Ortama ilişkin koşullar ise kokusuz bir ortam olması, koku testlerinin uygun sıcaklık ve ışık altında saklanmış olması ve düzgün hafif bir havalandırma sistemi ortamında koku testlerinin yapılması gerekmektedir.

Koku Alma Bozukluğunun Tedavisi
Koku alma bozukluklarının tedavisinde öncelikle kişinin mevcut koku alma bozukluğunu detaylı bir şekilde sorgulayarak işlemlerimize başlamalıyız. Koku alma bozukluğunun şiddeti, nasıl ortaya çıktığı, sürekli mi aralıklı mı olup olmadığı,  ne kadar süreden beri var olduğu, gibi pek çok soru ile hastalığın nedeni hakkında bilgi edinilir.

Bu ön hazırlık sonrası detaylı bir KBB muayenesi yapılır. Bu KBB muayenesinde mutlaka koku alanı endoskopisi de yapılmalıdır. Koku alanı endoskopisi bizlere koku alma bozukluğunun iletim tipi bir kayıp olduğu konusunda bilgi verir.
KBB muayenesinden sonra Koku Eşik, Koku Ayırtetme, Koku Tanımlama ve Koku Hedonik Skala testlerini yapmak gerekir. Koku ile ilgili tüm bu testler Koku alma bozukluğunun türü hakkında bizi bilgilendirir.

Daha sonra Koku alanının tomografi ile görüntülenmesi ve koku soğancığının hacmini MR ile değerlendirme aşamasına geçilir.
Bu aşamalarda koku alma bozukluğunun iletim tip mi yoksa sinirsel bir soruna mı bağlı olduğu netleştirilmemişse Koku uyaranı ile oluşan elektriksel aktivite kaydının yapıldığı olfaktometre ile beyindeki koku bölgelerine sinyalin ulaşıp ulaşmadığı değerlendirilir. Haritalandırmanın yapılması için de fonksiyonel MR kullanılır.

Tedavi aşamasında 3 temel seçenek kullanılır. İlaç tedavisi, cerrahi tedavi ve rehabilitatif terapi.
Latince yaşam anlamına gelen "vita" sözcüğünden köken alan vitaminlerden A vitamini koku alma bozukluğu tedavisinde sıklıkla kullanılır, bunun dışında nedene yönelik olarak diğer ilaçlar da kullanılır. İlaç tedavisinin bir sonuç vermediği durumlarda cerrahi tedavi ile koku alanı önündeki blokajı kaldırmak gerekir. Eğer koku bozukluğu sinirsel bir hasar nedeni ile oluşmuşsa “Koku Eğitimi” önemli bir destek tedavi seçeneğidir.

Doç.Dr.Aytuğ ALTUNDAĞ
aaltundagkbb@yahoo.com